Α Θ Η Ν Α Ι Ω Ν Α Ρ Μ Ο Σ Ι Σ

ΠΑΛΑΙΤΥΠΑ

Πως θα ήταν δυνατόν να γίνει καταγραφή κειμηλίων σε ναό και να μη βρεθεί έντυπο υλικό και μάλιστα με την μορφή βιβλίου, αφού αυτό ήταν μια κατ’ εξοχήν χριστιανική εφεύρεση! Τα λειτουργικά κείμενα, οι ακολουθίες δηλαδή της Εκκλησίας μας διατεταγμένα σε ημερήσιες, εβδομαδιαίες και ετήσιες επαναλήψεις, βρίσκονται συγκεντρωμένα στα λεγόμενα Μηναία, την Παρακλητική, το Τριώδιο, το Πεντηκοστάριο, τα Ιερατικά, τα Ευχολόγια ή Αγιασματάρια, το Ψαλτήριο, το Ωρολόγιο, τον Πραξαπόστολο, το Ευαγγελιστάριο και άλλα, τα οποία συνοδεύει συνήθως και ένας κώδικας τυπικού, ο οποίος προβλέπει τι θα ψαλεί και τι θα τελεσθεί για κάθε περίσταση κινητής εορτής και άρα εξαρτώμενης από τον Πασχάλιο κύκλο των εορτών. Ένα τυπικό λοιπόν του 1632 είναι το παλαιότερο έντυπο που καταγράφηκε στην Αρχιεπισκοπή μας.

Παραλλήλως με αυτά υπάρχουν και άλλα βιβλία βοηθητικά όπως είναι το Πηδάλιο, η Εξομολογητική, συστήματα ιερών κανόνων, διάφορα άλλα ψυχωφελή ασκητικού χαρακτήρα, μοναχικής προελεύσεως, όπως έργα του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, των Κολλυβάδων και άλλα χριστιανικά ευρωπαϊκά, προτεσταντικής εμπνεύσεως. Βιβλία με καραμανλίδικη γραφή, βιβλία του 19ου ακόμα και των τελών του 18ου αιώνα, καταδεικνύουν τη δίψα των Ελλήνων για μάθηση και γνώση.

Μουσικά-ψαλτικά έντυπα και μάλιστα κάποια από υπό Οθωμανική κυριαρχία περιοχές, καθώς εμπεριέχουν πολυχρονισμούς των Σουλτάνων. Έντυπες εικόνες, ανθίβολα, διάφορες επετειακές εκδόσεις Καινής Διαθήκης όπως του 1921 κατά την εκατονταετηρίδα από την Επανάσταση του 1821 αλλά και η μεταφρασμένη έκδοση του 1901 που οδήγησε στα λεγόμενα Δεκεμβριανά.

Μια άλλη οικογένεια εντύπων είναι τα ευαγγελιστάρια τα οποία βέβαια τα έχουμε κατατάξει στα ιερά σκεύη λόγω της χρήσης τους, αλλά όσα εξ αυτών έχουν σημαντικές ενθυμήσεις καταχωρούνται στην παρούσα κατηγορία.

Από το 1912 όλοι οι ναοί είναι υποχρεωμένοι να τηρούν βιβλία διοικητικά και άλλα αρχειακής-ληξιαρχικής φύσεως, όπου κατέγραφαν πρακτικά συμβουλίων γεννήσεις-βαπτίσεις, γάμους και θανάτους. Κάποια από αυτά είναι γραμμένα από το χέρι αγιασμένων ιερατικών μορφών των Αθηνών.

Τέλος έντυπα αρχιτεκτονικά σχέδια σπουδαίων αρχιτεκτόνων και ναοδόμων Ελλήνων και ξένων, αγγελτήρια εγκαινίων ναών, αλλά και χαρτονομίσματα συνθέτουν το μωσαϊκό αυτής της κατηγορίας των εκκλησιαστικών μας κειμηλίων.